Opowieści wojenne

Sztandar 25. Pułku artylerii samochodowej ciężkiej - dar obywateli miasta Mszczonowa

Okupacja niemiecka zakończyła się dla mieszkańców Mszczonowa 16 stycznia 1945 roku. Tego dnia miasto zostało zdobyte przez sowieckich żołnierzy z 47. brygady pancernej gwardii płk. Mikołaja Kopyłowa z 9. korpusu pancernego gen. mjr. Mikołaja Wiedieniejewa, wchodzącego w skład 2. armii pancernej gwardii 1 Frontu Białoruskiego. Nacierające od strony Grójca oddziały Armii Czerwonej stoczyły w bardzo mroźną noc z 15 na 16 stycznia walki na przedpolach Mszczonowa i rankiem wdarły się na miejskie ulice, gdzie sprawnie rozprawiły się ze stacjonującą tu hitlerowską załogą.

W lutym 1945 roku w Mszczonowie zakwaterowani zostali polscy żołnierze z 25. pułku artylerii samochodowej ciężkiej, którym dowodził pułkownik Piotr Fizin. Mieszkańców Mszczonowa i żołnierzy połączyła przyjaźń, której symbolem stał się pułkowy sztandar - dar mszczonowian. Towarzyszył on 25. pułkowi w najtrudniejszych chwilach. W dniach 26-27 kwietnia kiedy artylerzyści pod Neudorf, skutecznie odpierali kontrataki nieprzyjaciela. Podczas obrony przeprawy 2. Armii WP na Szprewie. W trakcie zdobywania Bad Schandu, a także w krwawych bojach na terenie Czechosłowacji. Sztandarem ofiarowanym przez mieszkańców Mszczonowa żegnano poległego w boju dowódcę pułku płk. Piotra Fizina, który niestety nie doczekał chwili, kiedy to pułkowy poczet sztandarowy uczestniczył w paradzie zwycięstwa, jaka odbyła się 24 czerwca 1945 r. na Placu Czerwonym w Moskwie.

Autorem pomysłu ufundowania sztandaru dla 25 pułku był Stanisław Cichal. W składzie komitetu fundacyjnego, który miał zająć się zrealizowaniem zaproponowanego przez Cichala przedsięwzięcia znaleźli się obok niego: burmistrz Bronisław Romaszewski, skarbnik komitetu Jan Ciszewski, Marian Pniewski, Zygmunt Kraszewski, Jerzy Siennicki, Kazimierz Lachocki, Irena Kuranowa, Tomasz Szustkiewicz, Stanisława Borowiec, aptekarz Wincenty Szumiata, Kazimierz Baka, Stanisława Zielonka i inni, których nazwisk nie można już dziś ustalić. Sztandar haftowany był w pracowni Ireny Kuranowej, z domu Pniewskiej. Pod jej kierownictwem pracowała grupa mszczonowskich hafciarek - Janina Lipińska, Wanda Szustkiewicz, Michalina Chojecka, Jadwiga Ciszewska, Stanisława Borowiec, Maria Lipińska i Zofia Zajączkowska. Pieniądze i cenne przedmioty na sfinansowanie daru dla wojska mszczonowianie przekazywali chętnie. Jedna z mieszkanek, Maria Wałek ofiarowała na ten cel swój prezent ślubny- amarantowy materiał z 1936 roku.

Projekt sztandaru, przy pomocy Jerzego Siennickiego, opracował inż. Zdzisław Bartnik, bohater powstania warszawskiego, który po jego upadku znalazł schronienie w Mszczonowie. Według jego rysunku hafciarki wykonały na głównej stronie sztandaru Białego Orła oraz napis HONOR i OJCZYZNA, 1945, DAR OBYWATELI M. MSZCZONOWA. Po drugiej stronie wyhaftowany został Krzyż Virtuti Militari i nazwa pułku (25 PUŁK ARTYLERII SAMOCHODOWEJ CIĘŻKIEJ). Pod koniec marca, po kilku tygodniach intensywnej pracy, sztandar był gotów. 25 pułk stacjonował już wtedy w Bolesławcu, oczekując na forsowanie Nysy Łużyckiej. 14 kwietnia na zaproszenie mszczonowian przybyła do miasta pułkowa delegacja, w której najstarszym rangą był porucznik Mikołaj Jachimowicz, uczestnik bitwy pod Lenino. Towarzyszyli mu: podporucznik Adam Bronowicki, kapral Władysław Wołc, kapral Marian Jaczyński, szeregowiec Bartłomiej Bar i szeregowiec Jan Matraszek. Żołnierze wzięli udział w nabożeństwie, jakie zostało odprawione w mszczonowskim kościele parafialnym p.w. Świętego Jana Chrzciciela. Po Mszy Świętej doszło do przekazania sztandaru. W uroczystości uczestniczyli wszyscy członkowie komitetu fundacyjnego. Poczet sztandarowy mszczonowian i drużynę honorową pocztu tworzyli członkowie MO, występujący mundurach Wojska Polskiego. Zaszczytna funkcja chorążego przypadła w udziale Stefanowi Lipińskiemu. Milicjantom asystowali rodzice chrzestni sztandaru – Stanisława Borowiec i Marian Pniewski.

Wojskowa delegacja ze szczególnym DAREM MSZCZONOWIAN powróciła do swojej jednostki 16 kwietnia 1945 r., gdy to znad Nysy Łużyckiej ruszyła do natarcia 2. Armia Wojska Polskiego i działający w jej składzie l Korpus Pancerny, do którego należał 25. pułk artylerii samochodowej ciężkiej. Dowódca pułku przyjął więc sztandar na polu bitwy. Relację z przebiegu tego wydarzenia zamieszczono w gazecie frontowej PANCERNI: „Stoimy w lesie. Niedaleko przed nami walczy dzielnie piechota .W porębie leśnej przy swych maszy¬nach stoją w karnym ordynku czołgiści płk. Fizina. Panuje nastrój uro¬czystego skupienia. Część dział samochodowych płk. Fizina poszła wcześniej do boju. Do pancerniaków przemawia teraz płk Fizin. Obok niego w otoczeniu pocztu sztandarowego powiewa pięknie haftowany sztandar. Jest to dar mieszkańców Mszczonowa dla naszych pancerniaków, przywieziony dziś z kraju przez por. Jachimowicza."

25. pułk artylerii samochodowej ciężkiej swój szlak bojowy zakończył w Mielniku. Za mężną postawę został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy. Jego sztandar znajduje się obecnie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie i wszyscy, którzy go oglądają mogą odczytać umieszczony na nim napis: DAR OBYWATELI M. MSZCZONOWA.

Na podstawie materiałów Społecznego Komitetu Obchodów 600 – lecia Miasta Mszczonowa (z 1976 roku)
oprac. Piotr Dymecki