Eksponat 2022

Kamień węgielny pod budowę Domu Ludowego w Mszczonowie, 1916 rok

Kamień węgielny nierozerwalnie wiąże się z historią Domu Ludowego, który istniał w Mszczonowie w latach 1916-1939. W latach 10. XX wieku w mieście funkcjonował magistrat na czele z burmistrzem. Ofensywa wojsk niemieckich postępowała w błyskawicznym tempie, władze carskie zezwoliły na zakładanie Komitetów Obywatelskich, które unkcjonując obok administracji państwowej, miały jej służyć pomocą.

Gminny Komitet Obywatelski w Mszczonowie został powołany w styczniu 1915 roku.
W jego skład wchodzili:
Prezes: ksiądz Antonii Zakrzewski
Wiceprezes: lekarz Józef Stypiński
Skarbnik: J. Korotkiewicz 
Członkowie: J. Raczyński, J. Wieszczycki, ST. Binder, W. Kosiński, ksiądz S. Radecki, ksiądz Malowaniec, M. Lubosiewicz, Aleksandres Helcman, N. Krotkiewska, E. Krotkiewska, T. Gorzeński, E. Urbanowicz, H. Ciesielski, W. Stypiński, L. Michalski, S. Tarnowski, A. Łoński, G. Wieszczycki, P. Krotkiwska.
Funkcje burmistrza Mszczonowa w tamtym czasie pełnił P. Raczyński.

Gminny Komitet Obywatelski rozpoczął proces budowy Domu Ludowego w Mszczonowie pod wpływem i za sprawą jego prezesa, księdza Antoniego Zakrzewskiego. Choć latem 1915 roku Komitety rozwiązano to plan powstania obiektu pozostał i był dalej realizowany. 
Budowa Domu Ludowego w Mszczonowie rozpoczęła się w 1916 roku, co potwierdza data wyryta w kamieniu węgielnym, wmurowanym pod jego budowę.

Na kamieniu wyryto dodatkowo napis „FUND. X. A. Z”, można więc domniemać, że inicjały z kamienia dotyczą ówczesnego proboszcz Parafii pw. Św. Jana Chrzciciela - Antoniego Zakrzewskiego, który był pomysłodawcą powstania „Ludowca”. Duchowny przekazał również ziemię kościelną pod jego budowę. Najprawdopodobniej w ten sposób władze miasta i mieszkańcy uhonorowali go więc za jego zasługi. 
Powstanie Domu Ludowego było ważne dla całego społeczeństwa Ziemi Mszczonowskiej, dlatego w budowę zaangażowani byli wszyscy mieszkańcy. Lokalizacja na terenie parafialnym wywołała jeszcze większą mobilizację ludzi do wspólnych prac budowalnych.
Dom ludowy był okazałym, murowanym budynkiem z wysokim poddaszem. Obiekt usytuowany był blisko kościoła (obecnie parking przy świątyni farnej) i zwrócony frontem w stronę centrum miasta. Piętrowy, podpiwniczony „Ludowiec” wyróżniał się na tle miejskiej zabudowy.

Budowa Domu Ludowego wynikała z potrzeb mieszkańców, ponieważ w Mszczonowie poza kościołem parafialnym i budynkiem Ochotniczej Straży Pożarnej w tamtym czasie nie było miejsca do spotkań lokalnej społeczności. Obiekt był domem dla wszystkich mieszkańców Ziemi Mszczonowskiej. Przede wszystkim pełnił rolę społeczno-kulturalną.

Zamiennie nazywany był też „Domem parafialnym” z uwagi na bliskość świątyni. Właśnie w nim swoje spotkania miało Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży. Początek istnienia Domu Ludowego w Mszczonowie to także czas rozwoju ruchu młodzieżowego po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Zmieniły się wówczas przepisy prawne dotyczące organizacji, działalności stowarzyszeń i związków w kraju. Do nowego ustawodawstwa musiały się także dostosować zrzeszenia kościelne. W związku z tym większość z nich wydała nowe lub modernizowała istniejące dotychczas statuty.

Zmieniły się również formy organizacyjne Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży. Podczas spotkań i odczytów członków KSM w Domu Ludowym odbywały się m.in. różnego rodzaju warsztaty i szkolenia z zakresu manier, haftowania czy gotowania. Wystawiano w nim także jasełka i sztuki teatralne.

Kolejną grupą młodzieży, która przez krótki czas miała swoje miejsce w „Ludowcu”, było Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, które powstało w Mszczonowie w 1924 roku i miało za zadanie wychowanie młodzieży w myśl zasady „W zdrowym ciele zdrowy duch”. W ramach gniazda działały sekcje piłki nożnej, gimnastyczna i lekkoatletyczna z podziałem na drużyny męskie i żeńskie. 
Tuż po poświęceniu mszczonowskiego gniazda rozpoczęły się plany budowy „Sokolni” dla TG Sokół. Do momentu jej wybudowania założyciele towarzystwa postanowili wynająć salę w „Ludowcu”. Młodzież ćwiczyła tam pod okiem instruktorów.
Dom parafialny był również miejscem prób Orkiestry Dętej OSP Mszczonów, a także ich koncertów dla mieszkańców. 
Przez pewien krótki czas odbywały się w nim również zajęcia edukacyjne dla uczniów miejskiej szkoły podstawowej.
W Domu Ludowym znajdowała się również tak zwana „część mieszkalna”, którą przez pewien czas zajmował ze swoją rodziną Jan Nepomucen Maklakiewicz - nestor najsłynniejszego, mszczonowskiego rodu i ówczesny organista w kościele pw. św. Jana Chrzciciela.
Pod jego dyrygenturą w „Ludowcu” odbywały się próby miejscowego chóru.

Wachlarz kulturalny oferty Domu Ludowego był bardzo szeroki. W „Ludowcu” odbywały się również otwarte wydarzenia kulturalne dla mieszkańców Ziemi Mszczonowskiej i okolic, m.in. zabawy tematyczne i potańcówki, ale również uroczystości i akademie patriotyczne. 
W „Ludowcu” swoją siedzibę miała również miejska biblioteka, z którą wiąże się kolejna postać znana z historii Ziemi Mszczonowskiej – druhna Zofia Czerska. Żona Wacława Piotra Czerskiego, członek zarządu „Sokoła”, osoba zamożna, światła, była propagatorem kultury na trenie Mszczonowa, organizowała pogadanki, odczyty kulturalne, prowadziła również miejską bibliotekę. 
Na co dzień niosła pomoc dla najuboższych mieszkańców miasta, organizowała zbiórki charytatywne oraz prowadziła akcję dożywiania dzieci i dorosłych. Właśnie z inicjatywy Zofii Czerskiej zrodził się zamiar budowy wcześniej wspomnianej „Sokolni”. Druhna była „sercem” Domu Ludowego w Mszczonowie.

Ciekawostką związaną z Domem parafialnym jest to, że w jego piwnicy funkcjonowała piekarnia prowadzona przez lokalnego Żyda.
Piętrowy budynek Domu Ludowego w 1939 roku spłonął po niemieckich atakach wojennych. 
Obecnie kamień węgielny wmurowany pod budowę Domu Ludowego w Mszczonowie znajduję się na tyłach budynku Izby Pamięci Rodziny Maklakiewiczów i opatrzony jest pamiątkową tabliczką. Wykonano go z ciętego granitu polnego, na którym wyryty został rok rozpoczęcia budowy oraz inicjały fundatora „Ludowca”.

 
na podstawie opowieści Barbary Gryglewskiej
oprac. Aleksandra Kacprzak, GCI

  • eksponat miesiąca lipiec kamień

wstecz