Izba Pamięci Ziemi Mszczonowskiej
Stefan Wincenty Krukowski
Stefan Wincenty Krukowski - najwybitniejszy polski prehistoryk, urodził się 22 stycznia 1890 roku w Mszczonowie. Został ochrzczony 21 września tegoż roku w miejscowym kościele p.w. Świętego Jana Chrzciciela. Do chrztu trzymali go Feliks Rakowski (dziadek po kądzieli, mieszkaniec Warszawy) oraz Maria Lubosiewicz (nauczycielka z Mszczonowa).
Rodzicami Stefana byli Aleksandra z Rakowskich oraz Adam Krukowski, wójt gminy radziejowickiej. Przed wojną budynek Urzędu Gminy Radziejowice znajdował się w Mszczonowie i stał przy Placu Marszałka Piłsudskiego. Nie wiadomo, czy rodzina Krukowskich miała pochodzenie szlacheckie, ale jest to prawdopodobne. Stafan Krukowski w Mszczonowie mieszkał niedługo.
W 1895 roku jego rodzina przeprowadza się do Warszawy. Tam też Stefan kończy szkołę powszechną oraz rozpoczyna naukę w II Progimnazjum rosyjskim. W tym czasie rozpoczyna się jego pasja. Zaczyna czytać książkę popularno- naukową opisującą Zycie rodziny prehistorycznej.
Dwa lata później otrzymuje dzieło Zygmunta Glogera pt. „Dolinami rzek”. Z niego właśnie dowiaduje się o „stacyach krzemiennych” występujących na wzgórkach piaszczystyuch Niziny Polskiej. W 1906 roku 16 letni pasjonat prehistorii odkrywa swoje pierwsze stanowisko archeologiczne we wsi Graba, w powiecie błońskim. W tym czasie rodzina Krukowskich ubożeje. Na dodatek Stefan musi opuścić szkołę rosyjską i zapisuje się do prywatnej, czyli droższej od państwowej - polskiej Szkoły Realnej Zdzisława Majewskiego w Warszawie.
Konieczne staje się dorabianie korepetycjami. Gdy stan zdrowia matki zaczyna się pogarszać Stefan przerywa naukę i aby pomagać jej finansowo podejmuje się pracy biurowej. Marzenia o studiowaniu archeologii zdają się rozwiewać, jednak w 1907 roku Krukowskiemu udaje się w warszawskiej redakcji „Światowida” poznać jego założyciela Erazma Majewskiego, znanego archeologa, któremu zaczyna pomagać w gromadzeniu zbiorów.
Później bierze udział w wykopaliskach. Najważniejsze z nich to Kostienki nad Donem i Kaukaz. Wojna polsko –bolszewicka uniemożliwia mu zostanie studentem. Otrzymuje powołanie do wojska.
Dopiero w 1923 roku udaje mu się wyjechać na studia do Francji, gdzie wywiera bardzo dobre wrażenie. Na jego cześć Francuzi nazywają jego imieniem jeden z typów odpadków mikrolitycznych – rylcowców (microburin Krukowski).
W 1956 Krukowski otrzymał tytuł profesora. Działał w wielu instytucjach archeologicznych, głównie warszawskich.
Od 1959 posiadał w Warszawie jednoosobową Pracownię Prehistoryczną w ramach Instytutu Historii Kultury Materialnej. Przebadał kopalnię krzemienia w Krzemionkach Opatowskich, jaskinie Jury Krakowsko-Częstochowskiej (Ciemną, Okiennik), okolice Skarżyska Kamiennej (tzw. kampania Rydno), stworzył odrębną terminologię prehistoryczną, która powodowała opory w wydawaniu jego prac, ale jednocześnie przysporzyła mu sławy.
Stafan Krukowski zajmował się zwłaszcza paleolitem i mezolitem, a szczególnie typową dla tych okresów techniką produkcji narzędzi krzemiennych.
Był autorem m.in. publikacji: Prehistoria ziem polskich (1939, reedycja 1948 wraz z J. Kostrzewskim, R. Jakimowiczem), Krzemionki Opatowskie (1939), Skam 71. Zbiór rozpraw prehistorycznych (1976 wraz z A. Nowakowskim).
Stefan Wincenty Krukowski zmarł w 1982 roku. Zasłużył sobie na przydomek Wielkiego Mistrza Paleolitu.
oprac. Piotra Dymecki na podstawie publikacji
autorstwa Stefana Karola Kozłowskiego