Izba Pamięci Ziemi Mszczonowskiej
Dom Maklakiewiczów jest jednym z najstarszych budynków znajdujących się we Mszczonowie. Jego wartość w kontekście zachowanych elementów architektonicznych, konstytuuje fakt utrzymania do dzisiaj nienaruszonego stanu pierwotnego. Po mimo ekstremalnych zniszczeń miasta w czasie pożarów, które miały miejsce w latach 1939 – 1945, w tym miejscu utrzymał się układ urbanistyczny z pierwszej połowy XX wieku.
Budynek znajduje się na działce przy obecnej ulicy Kościuszki 1. Działkę tę nabył Jan Nepomucen Maklakiewicz około 1905 roku po przyjeździe do Mszczonowa i objęciu w tutejszej parafii funkcji organisty. Na działce znajdował się parterowy budynek mieszkalny w części drewniany. W tym właśnie budynku Jan Nepomucen prowadził zorganizowane przez siebie chóry parafialne oraz próby miejscowej orkiestry strażackiej. Tutaj powstawały przedstawienie teatru ludowego, w tym rokrocznie realizowane jasełka. W latach 1915 – 1917 syn organisty, Jan Adam Maklakiewicz w czasie przerwy w nauce spowodowanej przeprowadzoną przez władze carskie likwidacją VIII Gimnazjum rządowego w Warszawie zakłada we Mszczonowie w domu rodzinnym orkiestrę typu Odeon (instrumentaliści zwerbowani byli z grupy umuzykalnionych mieszkańców Mszczonowa).
Dla tego zespołu J. A. Maklakiewicz opracowuje szereg utworów m.in. : uwerturę „Halki” Moniuszki, utworów Kurpińskiego i Karłowicza. Opracowania te do dzisiaj znajdują się w fachowych spisach zebranego dorobku muzycznego kompozytora. Również we Mszczonowie w latach 1920-1921 przebywający w domu rodzinnym Jan Adam komponuje dwie znaczące w jego dorobku pieśni: „Różaniec” i „Moja piosenka”. Równocześnie, obok rozwiniętej już działalności muzycznej Jana Adama, dojrzewa artystycznie w domu rodzinnym talent drugiego wybitnego (powszechnie uznawanego za najzdolniejszego w rodzinie) Franciszka Izbickiego Maklakiewicza.
Dowodem niezwykłości jego talentu jest fakt, iż w wieku 14 lat rozpoczyna studia kompozytorskie u Kazimierza Sikorskiego w Konserwatorium Warszawskim. Franciszek Izbicki posiadał również uzdolnienia literackie i matematyczne. Niezwykle uduchowiony rozpoczyna studia w warszawskim seminarium duchownym, ale przerywa je i kontynuuje naukę na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Przebywając we Mszczonowie u rodziców , zajmuje się intensywną twórczością kompozytorską obejmującą duże i kameralne formy muzyczne, muzykę popularną i filmową. Tutaj kształtuje się bardzo silna osobowość Franciszka, w szczególności jego światopogląd i dojrzałość patriotyczna. Efektem tego procesu jest fakt, iż w wieku 24 lat, mimo poważnej choroby serca, sam zgłasza się do wojska, aby uczestniczyć w kampanii obronnej 1939 roku.
Po 26 dniach służby ginie pod Łukowem w czasie działań wojennych. Także trzeci z braci Maklakiewiczów – Tadeusz Wojciech, dojrzewał osobowościowo we Mszczonowie. Jako dziecko aktywnie asystował ojcu i braciom w prowadzeniu działalności muzycznej domu przy ulicy Kościuszki. Dom w roku 1930 po pożarze tzw. „Domu Ludowego” przejął funkcję centrum aktywności społeczno kulturalnej w mieście. Pozwalała na to modernizacja budynku, która właśnie w tamtym roku została zakończona. Do parteru dobudowano piętro i strych, wzmocniono płytkie fundamenty. Modernizacja i prace budowlane prowadziła firma Kierlańczyk.
W latach 1930 – 1939 Dom Maklakiewiczów pełnił osiową rolę w życiu Mszczonowa. Jan Adam był już bardzo znanym artystą, zakończył studia w Paryżu, współpracował z czołowymi osobistościami polskiej sztuki – z Leonem Schillerem, Juliuszem Osterwą. W domu tym, dzięki stałym, bieżącym kontaktom z elitą kulturalną kraju, z łatwością rozwijał się talent innych członków rodziny: Marii Szalińskiej – śpiewaczki; jej syna, później wybitnego kompozytora, dyrygenta i pedagoga, Antoniego Szalińskiego. Tutaj dorastał wnuk Jana Nepomucena, syn Ładysława Maklakiewicza – przedwcześnie zmarły Zdzisław Maklakiewicz – wybitny polski aktor, powstaniec warszawski. W latach powojennych w domu Maklakiewiczów przebywali inni artyści polscy, muzycy, aktorzy, literaci, do dzisiaj twórczo działający w obszarze kultury polskiej, ale także w Europie i na innych kontynentach.
W konkluzji należy podkreślić, że dom rodzinny Maklakiewiczów jest nie tylko wyjątkową kuźnią talentów i szczególnym źródłem fenomenów kultury polskiej wieku XX, ale także i to w skali europejskiej, wzorcem naturalnej aktywizacji społeczności lokalnej do działalności kulturotwórczej. Proces związany z tak spełnianą funkcją społeczną, posiadał wyjątkową siłę uświadamiania ludności w patrymonialnej tożsamości lokalnej, jako atrybutu swego pochodzenia i dobrostanu.
Jerzy Stępkowski
