Izba Pamięci Ziemi Mszczonowskiej

Stefan Wincenty Krukowski

Stefan Wincenty Krukowski - najwybitniejszy polski prehistoryk, urodził się  22 stycznia 1890 roku w Mszczonowie. Został ochrzczony 21 września tegoż  roku w miejscowym kościele p.w. Świętego Jana Chrzciciela. Do chrztu trzymali go Feliks Rakowski (dziadek po kądzieli, mieszkaniec Warszawy) oraz Maria Lubosiewicz (nauczycielka z Mszczonowa).

Rodzicami Stefana byli Aleksandra z Rakowskich oraz Adam Krukowski, wójt gminy radziejowickiej. Przed wojną  budynek Urzędu Gminy Radziejowice znajdował się  w Mszczonowie i stał przy Placu Marszałka Piłsudskiego. Nie wiadomo, czy rodzina Krukowskich miała pochodzenie szlacheckie, ale jest to prawdopodobne. Stafan Krukowski w Mszczonowie mieszkał niedługo.

W 1895 roku jego rodzina przeprowadza się do Warszawy. Tam też  Stefan kończy szkołę powszechną oraz rozpoczyna naukę  w II Progimnazjum rosyjskim. W tym czasie rozpoczyna się  jego pasja. Zaczyna czytać  książkę  popularno- naukową  opisującą  Zycie rodziny prehistorycznej.

Dwa lata później otrzymuje dzieło Zygmunta Glogera pt. „Dolinami rzek”. Z niego właśnie dowiaduje się  o „stacyach krzemiennych” występujących na wzgórkach piaszczystyuch Niziny Polskiej. W 1906 roku 16 letni pasjonat prehistorii  odkrywa swoje pierwsze stanowisko archeologiczne we wsi Graba, w powiecie błońskim. W tym czasie rodzina Krukowskich ubożeje. Na dodatek Stefan musi opuścić  szkołę  rosyjską  i zapisuje się  do prywatnej, czyli droższej od państwowej  - polskiej Szkoły Realnej Zdzisława Majewskiego w Warszawie.

Konieczne staje się  dorabianie korepetycjami. Gdy stan zdrowia matki zaczyna się pogarszać Stefan przerywa naukę i aby pomagać  jej finansowo  podejmuje się  pracy biurowej. Marzenia o studiowaniu archeologii zdają się rozwiewać, jednak w 1907 roku Krukowskiemu udaje się  w warszawskiej redakcji „Światowida” poznać jego założyciela Erazma Majewskiego, znanego archeologa, któremu zaczyna pomagać w gromadzeniu zbiorów.

Później bierze udział w wykopaliskach. Najważniejsze z nich to Kostienki nad Donem i Kaukaz. Wojna polsko –bolszewicka uniemożliwia mu zostanie studentem. Otrzymuje  powołanie do wojska.

Dopiero w 1923 roku udaje mu się wyjechać na studia do Francji, gdzie wywiera bardzo dobre wrażenie. Na jego cześć  Francuzi nazywają jego imieniem jeden z typów odpadków mikrolitycznych – rylcowców (microburin Krukowski).    

W 1956 Krukowski otrzymał tytuł profesora. Działał w wielu instytucjach archeologicznych, głównie warszawskich.

Od 1959 posiadał w Warszawie jednoosobową Pracownię Prehistoryczną w ramach Instytutu Historii Kultury Materialnej. Przebadał kopalnię krzemienia w Krzemionkach Opatowskich, jaskinie Jury Krakowsko-Częstochowskiej (Ciemną, Okiennik), okolice Skarżyska Kamiennej (tzw. kampania Rydno), stworzył odrębną terminologię prehistoryczną, która powodowała opory w wydawaniu jego prac, ale jednocześnie przysporzyła mu sławy.

Stafan Krukowski zajmował się zwłaszcza paleolitem i mezolitem,  a szczególnie typową  dla tych okresów techniką produkcji narzędzi krzemiennych.

Był autorem  m.in. publikacji: Prehistoria ziem polskich (1939, reedycja 1948 wraz z J. Kostrzewskim, R. Jakimowiczem), Krzemionki Opatowskie (1939), Skam 71. Zbiór rozpraw prehistorycznych (1976 wraz z A. Nowakowskim).

Stefan Wincenty Krukowski zmarł w 1982 roku. Zasłużył sobie na przydomek Wielkiego Mistrza Paleolitu. 

oprac.  Piotra Dymecki na podstawie publikacji 
autorstwa Stefana Karola Kozłowskiego